onion ผู้ออกแบบร้านกุ้งเผาและโรงแรม ” บ้านป้อมเพชร ” เล่าถึงเหตุผลว่าทำไม สถาปัตยกรรมแห่งที่สองของพวกเขาในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา จึงละเอียดลออเป็นพิเศษ ตั้งแต่การผลิตก้อนอิฐขนาดเฉพาะสำหรับก่อสร้างที่นี่ที่เดียวเท่านั้น
การสร้างโคดดิ้งในการก่ออิฐให้เกิดแพตเทิร์นที่หลากหลาย เรื่อยไปจนถึงการออกแบบโดยเคารพบริบทและเก็บรายละเอียดในทุกกระบวนการก่อสร้าง จนออกมาเป็นสถานที่หย่อนใจยอดนิยมแห่งใหม่ของราชธานีเก่าในห้วงปัจจุบัน บ้านป้อมเพชร
สารภาพว่าครั้งแรกที่เห็น onion เผยแพร่อัลบั้มรูปถ่ายเบื้องหลังการก่อสร้าง บ้านป้อมเพชร ที่เหล่าช่างฝีมือหลายชีวิตกำลังขมักเขม้นกับการบรรจงก่อเรียงอิฐทีละก้อน ๆ นั้น ไม่คิดเลยว่าที่นี่จะเป็นที่ตั้งของร้านกุ้งเผา!
“เดี๋ยวนี้เจ้าของร้านกุ้งเผาเขาลงทุนว่าจ้างสถาปนิกฝีมือไม่ธรรมดามาทำร้านกันละเอียดขนาดนี้แล้วเหรอ!” เราแอบคิดในใจ
หลังเก็บความแปลกใจนั้นอยู่นาน เราก็ได้รับฟังคำเฉลยจากคุณอริศรา จักรธรานนท์ หนึ่งในผู้ก่อตั้งสำนักงานออกแบบ onion ร่วมกับคุณศิริยศ ชัยอำนวย ซึ่งในครานี้ได้ชักชวน ม.ล.จิตตวดี จิตรพงศ์ เพื่อนสนิทมาร่วมทีมเฉพาะกิจ ลงมือสร้างสรรค์สถาปัตยกรรมแห่งที่สองบนเกาะเมืองกรุงเก่าต่อจาก sala Ayutthaya
คุณอริศรา บอกว่า “ต้องการสร้างมุมมองที่มีต่อความเป็นไทยให้แตกต่างออกไป” สถาปัตยกรรมชิ้นนี้จึงไม่เพียงแต่มีกลิ่นอายใหม่ ๆ จากการร่วมงานกันครั้งแรกระหว่างทีม onion กับ ม.ล.จิตตวดี หากแต่ความตั้งใจอันเต็มเปี่ยมจากทั้งเจ้าของร้าน สถาปนิก เจ้าของโรงงานอิฐ และเหล่าช่างฝีมือที่เราได้ฟังจากบทสนทนาราวชั่วโมงครึ่ง ทำให้เราไม่แปลกใจเลยว่าทำไมที่นี่จึงมีความละเอียดลออและใส่ใจรายละเอียดเป็นพิเศษ
“ต้องบอกว่าที่นี่เป็นการรวมช่างฝีมือทั้งหมดเท่าที่หาได้ คือเรารวมสารพัดช่าง เพราะเราอยากให้มันเป็นโมเดิร์นคราฟต์ แล้วก็ให้ความรู้สึกว่า เฮ้ย! นี่อยุธยานะ”
ป้อมเพชร
“ป้อมเพชร” ในอดีตคือป้อมปืนใหญ่สมัยกรุงศรีอยุธยา ปัจจุบันเรายังสามารถเห็นร่องรอยของแนวกำแพง หรือป้อมปราการนี้ได้อยู่ แม้ในปัจจุบันจะได้รับการปรับปรุงพื้นที่โดยรอบให้กลายเป็นสวนสาธารณะ ซึ่งจัดได้ว่าเป็นที่ดินผืนงามทางฝั่งตะวันออกเฉียงใต้ในเกาะเมืองเก่าของจังหวัดพระนครศรีอยุธยาก็ว่าได้ เพราะบริเวณนี้ตั้งอยู่เยื้องกับจุดบรรจบของแม่น้ำเจ้าพระยาและแม่น้ำป่าสัก ทั้งยังตั้งอยู่ฝั่งตรงข้ามกับวัดพนัญเชิงวรวิหาร หนึ่งในวัดเก่าแก่ที่มีชื่อเสียงของจังหวัด
ส่วน “บ้านป้อมเพชร” คือ ร้านกุ้งเผา และโรงแรมขนาดเล็กที่ตั้งอยู่ถัดจากไปที่ดินของสวนสาธารณะป้อมเพชร โดยเป็นการตั้งชื่อให้เชื่อมโยงและสัมพันธ์กับบริบทที่ตั้ง บ่งบอกภาพจำของสถานที่ซึ่งมี Sense of Place ที่ชัดเจนอย่างมาก
ร้านอาหาร + โรงแรม
อริศรา: “เจ้าของเป็นคนอยุธยา เป็นเจ้าของร้านอาหารบ้านอู่ทอง บรีฟแรกที่เจ้าของให้มาคือการทำร้านอาหารเป็นหลัก ส่วนโรงแรมนั้นทำเท่าที่จะสามารถใส่เข้าไปได้ ไม่ต้องใหญ่มาก เพราะที่เดิมของเขา (ร้านอาหารบ้านอู่ทอง) ก็มีห้องพักให้เช่าเป็นเกสต์เฮ้าส์อยู่ในร้านอาหาร โดยใช้โมเดลเดียวกัน คือมีทั้งร้านอาหารและห้องพักด้วย เดิมที่ดินนี้มีรูปลักษณะคล้ายสี่เหลี่ยมแบบตัวแอล (L) คว่ำ มีบ้านหลังหนึ่งตรงที่ดินฝั่งทางเข้า แล้วที่ดินที่เราใช้ก่อสร้างจะบานออกไปตรงริมน้ำ ความต้องการของเจ้าของร้านคือ ร้านอาหารในห้องแอร์นั่งได้สัก 50 ที่นั่ง และขอห้องพักเยอะที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้”
เคารพบริบทและกฎหมายอาคาร
อริศรา: “ที่ดินเดิมนั้นมีต้นโพธิ์ที่ครึ่งหนึ่งอยู่ในเขตเรา ครึ่งหนึ่งอยู่ในเขตสวนสาธารณะป้อมเพชร เป็นต้นโพธิ์ที่ทรงสวยมาก แต่ตอนแรกมันจะค่อนข้างรก ช่วงลำต้นถูกก่ออิฐล้อมเอาไว้ ข้อดีคือต้นโพธิ์ต้นนี้ตั้งอยู่ปากแม่น้ำ ตอนเราไปที่ไซต์ครั้งแรกนั้นลมพัดเย็นมาก เลยคิดว่าสมมติถ้าเราเก็บต้นไม้นี้ไว้ แล้วเวลามีลมพัดมาใบไม้มันคงจะปลิว มันจะพิเศษมาก ๆ เพราะที่อื่นไม่มี”
“ความสูงของอาคารตามกฏหมายสร้างได้แค่ 2 ชั้น เท่านั้น เราก็สร้างเท่าที่กฎหมายกำหนด มีระยะยื่นไม่รุกล้ำลงไปในแม่น้ำ พื้นทีริมน้ำเราจึงสร้างเป็นโครงสร้างชั่วคราว ยกพื้นสูงเหนือจากที่ดิน เพราะเดิมเป็นที่ดินโบราณ ซึ่งมันค่อย ๆ ลาดลงไปสู่แม่น้ำ แล้วอยุธยาก็รู้กันอยู่ว่าน้ำท่วม เราก็เลยยกพื้นให้สูงขึ้นเท่ากับถนน วางตำแหน่งอาคารในจุดที่สวยที่สุดของที่นี่ รวมถึงเว้นระยะห่างจากต้นโพธิ์”
ร่มโพธิ์ ที่ได้รับการปกป้อง รักษา และตัดแต่งอย่างใส่ใจเพื่อพึ่งพาอาศัยร่มเงา
อริศรา: “ต้นโพธิ์ครึ่งต้นล้ำไปอยู่ในที่ดินของป้อมเพชร เราจึงใช้ทีมรุกขกรมืออาชีพมาเป็นคนจัดการ ถ้าสังเกตดี ๆ วิธีตัดแต่งของเขาจะเป็นวิธีตัดแต่งที่ถูกต้อง ซึ่งต่างราวฟ้ากับเหวกับที่เราเห็นในกทม. เมื่อก่อนนอกจากจะมีกำแพงอิฐก่อทับลำต้น ยังมีเหล็กมารัดรอบเขาไว้ ไม่รู้ด้วยเหตุผลอะไร ตอนนี้เราจึงรื้อทั้งกำแพงอิฐและตัดเหล็กออก เราจึงเห็นต้นโพธิ์กลับมาดูกระดี๊กระด๊ามากกว่าเดิมอย่างเห็นได้ชัด”
เปิดช่องลมผ่าน แยกย่อยก้อนอาคาร
อริศรา: “หนึ่งในพระเอกของบ้านป้อมเพชรคือ ต้นโพธิ์ และวิวแม่น้ำ ตอนวางผังเราอยากให้ลมผ่านได้ อยากให้รู้สึกว่าสบายตั้งแต่เดินเข้ามา พยายามไม่เอาอาคารไปขวางเยอะ เว้นช่วงเอาไว้ และวิธีการที่จะทำให้ลมผ่านโดยที่ไม่มีอะไรขวางก็คือเราต้องแยกก้อนอาคารออกเป็นอาคารย่อย ๆ แล้วมันจะทำให้ก้อนอาคารนั้นไม่ใหญ่จนเกินไปด้วย
“เราแยกส่วนโรงแรมออกไปทางฝั่งซ้ายของที่ดิน จะเห็นว่าในห้องพักของที่นี่เราวางเลย์เอ๊าต์ชิดข้างเดียวเพราะพื้นที่มันค่อนข้างจำกัด แต่เราอยากให้คนที่มาที่นี่เปิดหน้าต่างได้ด้วย เพราะลมจะพัดเย็นมาก อยู่แบบไม่ต้องเปิดแอร์ก็ได้
“เราอยากจะแยกร้านอาหารกับโรงแรมออกจากกัน เป็นแมสเล็ก ๆ ให้มันดูโคซี่เหมือนว่าที่นี่มันจะมีลักษณะคล้ายบ้าน ไม่ได้เป็นเหมือนที่ที่ไปแล้วมันดูแพง หรือยิ่งใหญ่ แต่ทำให้มันดูน่ารัก มันดูเฟรนลี่ เมื่อเข้าไปข้างในเราจะเห็นวิธีคิดแบบไม่เกี่ยวกันเลย เพราะเราคิดจากที่ตั้ง เราคิดจากเจ้าของ ความต้องการของเขาคือการทำร้านอาหาร โรงแรมเป็นเพียงส่วนประกอบ”
ใส่ใจความละเอียด ในทุกรายละเอียดของการเลือกขนาดและเรียงก้อนอิฐ
สถาปัตยกรรมแห่งนี้เป็นคำตอบที่ชัดมาก ๆ ถ้าเลือกสถาปนิกช่างคิดและใส่ใจรายละเอียดเป็นผู้ออกแบบ สถาปัตยกรรมในภาพจบก็จะละเอียดประมาณนี้ จนทำให้เราเชื่อว่า หากใครได้มาชมกับตาแล้วจะรักในทุกรายละเอียดเหมือนกับเราจริง ๆ เพราะทีม onion ใส่ใจตั้งแต่การเลือกขนาดก้อนอิฐและแหล่งผลิตสำหรับนำมาใช้ในการก่อสร้าง
ก้อนอิฐสีส้มที่เห็นนั้นเป็นก้อนอิฐทำมือ ที่ผ่านกระบวนการเผาฟืนแบบโบราณแท้ ๆ เพื่อให้เกิดสีของอิฐที่สม่ำเสมอกันทั้งหมด โดยสั่งทำจากบริษัท เฮ้งมุ่ยหลี อิฐ บ.ป.ก. จำกัด ในจังหวัดอ่างทอง ซึ่งเป็นโรงงานผลิตก้อนอิฐที่มีประสบการณ์และเชี่ยวชาญในด้านนี้มาอย่างยาวนาน
ซึ่งก้อนอิฐทุกก้อน (ย้ำว่าทุกก้อน) ผลิตขึ้นในขนาดพิเศษสำหรับใช้ในการก่อสร้าง “บ้านป้อมเพชร” โดยเฉพาะ แบ่งย่อยออกเป็นขนาดเล็กพิเศษจำนวน 6 รูปแบบ สำหรับใช้ในงานก่อเรียงพื้นและผนังกำแพง ทุกก้อนมีระบบ coding ในการก่อเรียงที่วาดขึ้นโดยผู้ออกแบบ เรียงเป๊ะตามแบบ หาใช่เรียงตามใจช่างแต่อย่างใด
ม.ล.จิตตวดี: “กำแพงที่เห็นตั้งแต่ทางเข้า มันคือการเรียงกันของก้อนอิฐขนาด 4, 5 และ 6 เซนติเมตร ทั้งหมดเลย เราคิด coding ของวิธีเรียงให้ช่าง แล้วที่มันสนุกคือเราอยากได้ให้มันคละขนาด แต่การที่จะไปสั่งช่างให้ แรนดอมมันยาก เราบอกช่างไปว่าเราไม่เอานะ เรียง 4-5-6 ตลอดแนว คือมันจะต้องมี coding อย่าง 4-4-5-5-6-6 เฉลี่ยกันหน่อย ช่างจึงทำม็อคอัพขนาด 1 ตารางเมตร ให้เราอนุมัติว่าโอเคนะ เราเอา coding นี้นะ พอเรา โอเคแล้ว ช่างทุกคนก็จะมีแผนผังนี้ในหัว ปัญหาต่อไปคือช่างเขาก็จะนำม็อคอัพขนาด 1 ตารางเมตร มาต่อ ๆ กัน พอมันใหญ่มาก ๆ มันก็เห็นเป็นแพตเทิร์น เราก็ต้องไปบอกเขาว่า ให้ช่างช่วยหมุนแพตเทิร์นได้ไหม (หัวเราะ) เหมือนหมุนกระดานต่อ ๆ กันไป จนเรามีช่างคนหนึ่งที่ถนัดแพตเทิร์นก่อจนชำนาญและไม่เปลี่ยนช่างอีกเลย
“ส่วนลายซิกแซกนี่ มีทั้งลายซิกแซกใหญ่ และซิกแซกเล็กด้วยนะ เพราะว่าถ้าจำไม่ผิด ความหนาของอิฐจะอยู่ที่ 3.5 เซนติเมตร ตรงนี้มีวิธีวางว่าจะหันด้านไหนเข้าหากัน ซึ่งสามารถทำได้สองแบบ คือจะให้ออกมาเป็นซิกแซกใหญ่ หรือซิกแซกเล็ก ซึ่งจริง ๆ ดีเทลไม่เหมือนกัน แล้วก็ไม่รู้กี่แพตเทิร์นรวมกัน เราต้องขึงเชือก ต้องไกด์ไลน์หมดเลยทุกแนวนอน ช่างทุกคนต้องทำด้วยใจนี่คือเป๊ะเลย เวลาทำไกด์ไลน์ต้องดึงไกด์ไลน์จากเส้นต่อไปที่ผนัง ไม่อย่างนั้นจะไม่ลงล็อก เพราะที่นี่เราไม่ให้ตัดอิฐ (หัวเราะ)”
สถาปัตยกรรมที่เข้าถึงง่าย เข้าใจไม่ยาก โดยใช้ความประณีตเล่าเรื่องผ่านก้อนอิฐ
อริศรา: “คิดว่าน่าจะเป็นเรื่องการร่วมมือกับช่าง แต่ก่อนเราก็เริ่มทำแบบนี้มาบ้างแล้ว แต่ว่าโปรเจ็กต์นี้ต้องทำงานกับช่างเกือบทุกขั้นตอน แล้วเรามีช่างหลายแบบ เรามีผู้เชี่ยวชาญที่มีความรู้ในแต่ละสาขาต่าง ๆ มารวมกัน ก็เลยคิดว่าอันนี้พิเศษ แล้วก็เจ้าของร้านเองก็เป็นผู้เชี่ยวชาญด้านอาหาร รสชาติอารหารของเขาคือจัดจ้าน มีความเป็นพื้นถิ่นแท้ ๆ ซึ่งอาจเป็นสิ่งที่ทำให้คนไทยชอบ ตอนแรกก็ไม่คิดว่าคนจะเยอะขนาดนี้ กลายเป็นว่าคนที่มาเยือนที่นี่ เขาจะรู้สึกและสัมผัสได้ งานออกแบบเริ่มเป็นเรื่องใกล้ตัว เข้าถึงคนง่ายขึ้น”
ม.ล.จิตตวดี: “การทำโปรเจ็กต์นี้เป็นเรื่องของมิตรภาพ เพราะเป็นการทำงานร่วมกับช่างจำนวนมาก และเจ้าของที่ตั้งใจมากขนาดนี้ ถ้าเกิดว่าไม่ได้รักในสิ่งที่ทำจริง ๆ การที่จะผลิตสิ่งดี ๆ ขึ้นมาในสังคมแบบนี้ คงทำไม่ไหว มันก่อให้เกิดมิตรภาพตั้งแต่วันแรกที่เราเดินไปหาเจ้าของโรงงานอิฐ บ.ป.ก. จนถึงวันนี้เรียกได้ว่าสนิทกันไปแล้ว กลายมาเป็นเพื่อนกัน เพราะว่าเขาเห็นว่ามีโอกาสที่จะทำให้มันสวยขึ้นไปอีก ตอนนี้เราก็เริ่มมาคิดกันใหม่แล้วว่าต่อไปจะทำอะไร
“เราขอเขาถึงขนาดว่าอย่าผลิตอิฐแบบนี้ให้ใครได้ไหม ตอนนี้เจ้าของเขาสู้สุดฤทธิ์เลย เพราะมีคนจะมาขอก๊อปปี้แล้ว เขาบอกไม่ได้หรอก คุณแหวว (ม.ล.จิตตวดี) ไม่ให้ เขาสู้แทนเรา เขาเห็นค่าของการออกแบบมากขึ้น มันเหมือนกับวงการนี้ ถ้าเราเป็นคนคิดแบบใหม่ ๆ ขึ้นมา เพื่อให้เขาได้ทำงานใหม่ ๆ เปลี่ยนจากกรอบเดิม ๆ บ้าง มันก็ท้าทายและสนุกกว่าทำอะไรเดิม ๆ แต่อันนี้ก็ขึ้นอยู่กับใจเจ้าของ ใจล้วน ๆ เลย เราจึงคิดว่ามิตรภาพน่าจะเป็นคำตอบของทั้งหมด
“หรือแม้แต่เจ้าของร้านบ้านป้อมเพชร เขาโอเพ่นให้กับการทำงานที่ค่อนข้างจะละเอียดพอสมควร คือคิดว่าต้องใช้เวลาแน่ ๆ เวลาเราสร้างบ้านเราเอง เราก็จะค่อย ๆ ทำ เขาก็คงคิดว่าที่นี่มันก็เป็นเหมือนบ้านของเขาเอง เขาจึงใส่ใจและตั้งชื่อให้ที่นี่ว่า บ้านป้อมเพชร”
ชนาง เครื่องมือจับกุ้งที่ประยุกต์มาเป็นโคมไฟระย้าในส่วนการตกแต่งภายในร้านอาหาร
ที่ตั้ง: 13/5 ถนนอู่ทอง
ต.หอรัตนไชย อ.พระนครศรีอยุธยา
จ.พระนครศรีอยุธยา 13000
โซนร้านอาหารเปิดบริการทุกวัน ตั้งแต่เวลา 10.30-21.00 น.
โทร.08-1341-4595
ออกแบบ: onion โดย คุณศิริยศ ชัยอำนวย และคุณอริศรา จักรธรานนท์ ร่วมด้วย ม.ล.จิตตวดี จิตรพงศ์
เรื่อง: นวภัทร
ภาพ: นันทิยา
