อิฐเกลือปัตตานี จากพลังงานแสงอาทิตย์ ที่ใช้นวัตกรรมและความคิดสร้างสรรค์ต่อยอดวัตถุดิบจากธรรมชาติ เพื่อฟื้นฟูภูมิปัญญาท้องถิ่น พร้อม ๆ กับต่อยอดเป็นวัสดุก่อสร้างรักษ์โลก
ในปัจจุบันกระแสการบริโภคที่เปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็วส่งผลให้ภูมิปัญญาท้องถิ่นหลายอย่างเริ่มเลือนหาย หนึ่งในนั้นคือชุมชนผู้ผลิต “เกลือหวาน” หรือ เกลือการัม มานิส (Garam Manis) ในจังหวัดปัตตานี ซึ่งเคยเป็นแหล่งผลิตเกลือพื้นบ้านที่สำคัญ แต่ต้องเผชิญกับความซบเซาเมื่อเทียบกับอุตสาหกรรมเกลือขนาดใหญ่ อย่างไรก็ตามด้วยความรักในถิ่นฐานและความชำนาญดั้งเดิมของผู้คนในพื้นที่ ทำให้ปัจจุบันชุมชนนาเกลือเริ่มกลับมาได้รับความสนใจจากหลายหน่วยงาน ทั้งในด้านการอนุรักษ์และการต่อยอดเป็นผลิตภัณฑ์อื่น
“อิฐเกลือพลังงานแสงอาทิตย์” คือหนึ่งในโครงการการพัฒนาวัสดุจากแนวคิดดังกล่าว เพื่อฟื้นฟูการทำนาเกลือให้มากกว่าแค่แง่มุมของอาหาร แต่เป็นการสร้างโอกาสใหม่ให้ชุมชนผ่านนวัตกรรม โดยได้รับความร่วมมือจากกลุ่ม NAATURE กลุ่มนักพัฒนางานออกแบบและสถาปัตยกรรมเพื่อความยั่งยืน ด้วยการใช้เกลือการัม มานิส มาคิดค้นร่วมกับเทคโนโลยีของ mflex factory ผู้ผลิตอิฐบล็อกช่องลมที่มีแนวคิดมุ่งสู่ความยั่งยืน เพื่อพัฒนาวัตถุดิบชนิดนี้ให้กลายมาเป็นวัสดุก่อสร้างที่ผลิตจากวัสดุธรรมชาติ ซึ่งจะมีจุดเด่นคือปลอดสารพิษและใช้พลังงานสะอาดในการผลิต ซึ่งถือเป็นนวัตกรรมก่อสร้างคาร์บอนต่ำ ที่ไม่เพียงตอบโจทย์ด้านสิ่งแวดล้อม แต่ยังช่วยต่อยอดและฟื้นฟูภูมิปัญญาท้องถิ่นให้ไม่สูญหาย อีกทั้งยังสอดคล้องกับความต้องการของสังคมยุคใหม่อีกด้วย
โครงการอิฐเกลือ อันเป็นผลงานร่วมกันระหว่างชุมชนผู้ผลิตเกลือการัม มานิส ในจังหวัดปัตตานี กลุ่ม NAATURE และบริษัท mflex factory ได้สะท้อนแนวคิดของการออกแบบเชิงฟื้นฟู (Regenerative Design) ซึ่งเป็นการออกแบบที่ไม่เพียงมุ่งลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม แต่ยังตั้งเป้าหมายในการฟื้นฟูธรรมชาติ เศรษฐกิจ และวิถีชีวิตของผู้คน นับเป็นกระบวนการเรียนรู้จากระบบนิเวศ การพึ่งพาอาศัยกัน และการใช้ทรัพยากรอย่างพอเพียง อันเป็นหัวใจสำคัญของแนวคิดนี้
คุณชุตยาเวศ สินธุพันธุ์ ผู้ริเริ่มโครงการจาก NAATURE ยังกล่าวว่า โครงการนี้เป็นตัวอย่างหนึ่งของแนวคิด “Living System Design” หรือการออกแบบระบบความเป็นอยู่ที่ช่วยขับเคลื่อนให้ทั้งทรัพยากรมนุษย์ ทรัพยากรธรรมชาติ และระบบเศรษฐกิจให้พัฒนาไปพร้อม ๆ กันได้ อิฐเกลือซึ่งเป็นผลิตภัณฑ์ที่ได้จากการทดลองที่ถูกพัฒนามาพร้อมกับพาวิเลียนเกลือแสงอาทิตย์ (Solar Salt Pavilion) โดยเป็นส่วนหนึ่งของงานเทศกาลสร้างสรรค์ Pattani Decoded 2024 เทศการที่ต้องการชูศิลปวัฒนธรรมของจังหวัดปัตตานีผ่านความคิดสร้างสรรค์และงานออกแบบ ซึ่งก็ได้แสดงให้เห็นการใช้โปรเจ็กต์นี้ผลักดันแนวทางการอนุรักษ์ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม อีกทั้งยังสร้างคุณค่าเชิงเศรษฐกจชุมชนให้ชัดขึ้นอย่างเป็นรูปธรรม พร้อมๆ กับเป็นการอนุรักษ์วิถีชีวิตดั้งเดิมของชาวปัตตานีให้คงอยู่ต่อไป
“อิฐเกลือ” จากเกลือการัม มานิส จึงไม่ได้เป็นเพียงการต่อยอดวัตถุดิบจากอดีต แต่ได้กลายเป็นสื่อกลางที่เชื่อมโยงมนุษย์ ธรรมชาติ และนวัตกรรมเข้าด้วยกันอย่างกลมกลืน เป็นอีกก้าวของชุมชนปัตตานีในการเปลี่ยนภูมิปัญญาดั้งเดิมให้กลายเป็นแรงบันดาลใจแห่งอนาคต และแสดงให้เห็นบทบาทของมนุษย์ในการดูแลให้ธรรมชาติให้สมดุลและอยู่ร่วมกันต่อไปอย่างยั่งยืนแท้จริงนั่นเอง
ออกแบบ: NAATURE x mflex factory
ภาพ: สถาบัน NAATURE, นันทิยา
เรื่อง: Lily J., Kangsadan K.
