Angsila Oyster Scaffolding Pavilion คือโครงการฟื้นฟูอุตสาหกรรมประมงและอาหารทะเลของชุมชนอ่างศิลา ซึ่งเป็นชุมชนชาวประมงเก่าแก่ในตำบลอ่างศิลา อำเภอเมืองฯ จังหวัดชลบุรี ที่มีชื่อเสียงด้านการเป็นชุมชนชาวประมงพื้นบ้านผู้เพาะเลี้ยงหอยแมลงภู่ หอยนางรม และหอยหิน รวมถึงการจับสัตว์น้ำด้วยวิธีดั้งเดิมมาอย่างยาวนาน
DESIGNER DIRECTORY
ออกแบบ: Chat Architects
จากชุมชนชาวประมงท้องถิ่นที่เคยรุ่งเรืองในอดีต ตลอดหลายปีที่ผ่านมากลับมีปัญหาทั้งด้านสิ่งแวดล้อมในระดับนิเวศวิทยา ไม่ว่าจะเรื่องของสภาพอากาศที่มีอุณหภูมิสูงขึ้น และจากฝีมือมนุษย์อย่างการปล่อยขยะและของเสียที่ส่งผลต่อแม่น้ำและทะเล ส่งผลให้อัตราการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำที่ทำกำไรของชาวบ้านลดปริมาณลงเรื่อย ๆ จนหลายพื้นที่ต้องละทิ้งการประมงแบบดั้งเดิม โดยเฉพาะกับคนรุ่นใหม่ที่เลือกย้ายออกจากบ้านเกิดเพื่อไปหางานที่ให้รายได้ดีกว่าในโรงงาน สำนักงาน หรือธุรกิจค้าปลีก ในกรุงเทพฯ และพื้นที่ใกล้เคียง
จึงเป็นโอกาสที่คุณฉัตรพงษ์ ชื่นฤดีมล สถาปนิกจาก Chat Architects ได้เข้ามาศึกษา และทำงานวิจัยเกี่ยวกับวิถีชีวิตที่กำลังจะสูญหายไป โดยมาพร้อมแนวคิดการพัฒนาพื้นที่ผ่านโครงการ Angsila Oyster Scaffolding Pavilion เพื่อฟื้นฟูอุตสาหกรรมประมงและอาหารทะเลของชุมชนอ่างศิลา ผ่านการสร้างต้นแบบโครงสร้างพื้นฐานใหม่สำหรับการท่องเที่ยวเชิงนิเวศหอยนางรมเพื่อสร้างความตระหนักรู้แก่สังคมมากขึ้น
พาวิเลียนโมดูลาร์ไม้ไผ่วัสดุธรรมชาติที่ยั่งยืน
พาวิเลียนนี้นับเป็นพาวิเลียนหลังที่ 2 ที่ได้รับการสร้างขึ้นเพื่อทดแทนโครงการเดิม ซึ่งเสียหายจากพายุฝนรุนแรงในปี พ.ศ.2567 จนเหลือเพียงซากเสาไม้ไผ่ เนื่องจากโครงสร้างไม้ไผ่อาจมีโอกาสเสียหาย และมีอายุการใช้งานชั่วคราวเพียง 2 ปี แต่ด้วยแรงสนับสนุนจากเงินบริจาคของผู้สนับสนุนกระชังหอยอ่างศิลาเดิม โครงการ “Angsila Oyster Scaffolding Pavilion” จึงสร้างขึ้นใหม่อีกครั้งในเดือนพฤศจิกายนปลายปีที่ผ่านมา
หากแต่ด้วยข้อจำกัดด้านงบประมาณ Chat Architects จึงได้ออกแบบโครงสร้างใหม่ที่มีขนาดเล็กลงและกะทัดรัดกว่าครั้งก่อน โดยใช้แนวคิด “คอร์ตยาร์ดกลางทะเล” (Ocean Courtyard) ออกแบบอาคารให้เป็นผังรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส โดยยังคงระบบโครงสร้างไม้ไผ่ 2.5 x 2.5 เมตร เช่นเดิม โดยจุดเด่นของโครงการใหม่ คือ “ช่องว่างกลางกระชัง” ทำหน้าที่เป็นทั้งพื้นที่เพาะเลี้ยงหอย และเวทีสาธิตการเลี้ยงหอยนางรมของชาวประมงแก่ผู้มาเยือนได้สะดวกยิ่งขึ้น
ของที่ละเลยแต่ใช้ประโยชน์ได้จริง
การออกแบบพาวิเลียนนี้ได้รับแรงบันดาลใจจากการใช้วัสดุทั่วไปที่หาได้ในพื้นที่และในชีวิตประจำวันของชาวประมง นั่นคือโครงสร้างนั่งร้านไม้ไผ่ซึ่งมีความยืดหยุ่น ราคาถูก และสร้างจากเทคนิคการก่อสร้างที่ไม่ซับซ้อน อันเป็นการถอดวิธีการมาจากนั่งร้านหอยนางรมแบบดั้งเดิมของคนท้องถิ่นไม่ได้ปรุงแต่งเทคนิคอื่นเข้าไป โดยเป็นโครงสร้างที่ใช้ระบบโมดูลาร์ (แยกชิ้นประกอบได้) เพื่อให้ถอดประกอบ ปรับเปลี่ยน และดูแลรักษาได้ง่ายนอกจากนั้นยังก่อสร้างได้โดยไม่ต้องใช้อุปกรณ์ไฟฟ้า แต่ประกอบขึ้นจากไม้ไผ่แนวตั้งและแนวนอนที่ยึดด้วย “ เข็มขัดนิรภัย ” จากรถยนต์ มีเทคนิคการก่อสร้างด้วยการนำไม้ไผ่มามัดและประกอบด้วยผ้าซาแรนสีแดง (Shading Net) เป็นวัสดุกรองแสง มีความทนทานต่อสภาพอากาศ ช่วยป้องกันแสงแดดจากทะเล แต่ยังอนุญาตให้ลมจากทะเลพัดผ่านไปมาได้ลมเย็นสบาย
วิสาหกิจชุมชนพร้อมท่องเที่ยวเชิงนิเวศ
ที่นี่ยังได้รับการดูแลอย่างถูกต้องตามกฎหมาย โดย “วิสาหกิจชุมชนประมงพื้นบ้านอ่างศิลา” เปิดโอกาสให้ชาวประมงถ่ายทอดประวัติศาสตร์การทำประมงและมรดกการเพาะเลี้ยงหอยนางรมแบบดั้งเดิมของอ่างศิลา ผ่านการจัดทัวร์ท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์เป็นครั้งคราวตามวาระความเหมาะสม เพื่อมอบประสบการณ์แก่ผู้มาเยือนและสร้างปฏิสัมพันธ์ ความพิเศษของที่นี่คือการชิมอาหารทะเล เสิร์ฟหอยที่เลี้ยงอยู่บนพาวิเลียนโดยตรงซึ่งรับประกันความสดใหม่ เมื่อไม่ได้ใช้งานจากการจัดกิจกรรมทัวร์ ที่นี่ก็จะใช้เป็นพื้นที่สำหรับชางประมงทำกิจกรรมความบันเทิงส่วนตัวไม่ว่าจะเป็นการตกปลา หรือพักรับประทานอาหารกันเองในชีวิตประจำวัน
สำหรับโครงการ Angsila Oyster Scaffolding Pavilion ทั้งโครงการแรกและโครงการใหม่นี้ ถือเป็นผลงานที่สะท้อนวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของชาวประมงที่ผสานสู่สถาปัตยกรรมอันเกิดขึ้นจากสิ่งรอบตัว ตอบสนองต่อชีวิตประจำวันของคนในพื้นทได้อย่างแท้จริง กับการดัดแปลงจากเครื่องมือทำการประมงอย่างกระชังหอยให้กลายเป็นสถาปัตยกรรมชั่วคราว ผสานการใช้งานร่วมสมัยอย่างการท่องเที่ยวท้องถิ่น และยังเป็นแนวคิดที่มุ่งสู่ความยั่งยืนผ่านการเลือกใช้วัสดุที่ไม่ทำลายสิ่งแวดล้อม หรือวัสดุเหลือทิ้งที่นำกลับมาใช้ให้เกิดคุณค่าใหม่โดยไม่เปล่าประโยชน์ ทั้งยังสร้างโอกาสให้บุคคลทั่วไปเข้ามาเรียนรู้วิถีชีวิตดั้งเดิม เปิดโอกาสการท่องเที่ยวเชิงนิเวศที่เพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจให้กับชุมชนอย่างยั่งยืน
Angsila Oyster Scaffolding Pavilion ได้รับรางวัลด้านสถาปัตยกรรมและความยั่งยืนมากมายจากหลายเวทีทั่วโลก อาทิ Seoul Design Award for Sustainable Life, WAF The International Building Beauty Prize, INDE.Awards 2023 สาขา The Influencer
ข้อมูลเพิ่มเติม: วิสาหกิจชุมชนประมงพื้นบ้านอ่างศิลา
ออกแบบ: CHAT architects
ภาพ: W Workspace
เรื่อง: Lily J.
The Indigo Loom House ผสานบ้านและกี่ทอผ้า สู่สถาปัตยกรรมที่สืบสานวิถีชุมชน
